Welke kruiden uit onze omgeving hebben een helende werking? Hoe kun je ze simpel toepassen? In deze gastblog geeft Sietske Nogueras tips.
De kruiden die ik beschrijf, groeien om ons heen in onze tuinen, bossen, langs waterkanten en natuurgebieden. Ze zijn vers, gedroogd, verwerkt in bijvoorbeeld theemixen, zalfjes, siropen en tincturen te gebruiken. Kruiden pluk je het beste in “schone” gebieden, op (zonnige) droge dagen, in de ochtend of vroege middag, nadat de dauw is opgedroogd. Probeer kruiden, die langs een drukke weg of bijvoorbeeld een honden uitlaatveld staan, te vermijden.
Voordat je gaat wildplukken, is het aan te raden je te verdiepen in het uiterlijk en de geneeskrachtige werking van kruiden en hoe je ze kunt gebruiken. Pluk ze pas wanneer je er zeker van bent welk kruid het is. Zelfs hier in Nederland groeien (licht) giftige kruiden, waar je je flink beroerd van kunt voelen als je ze inneemt. Op internet is veel informatie te vinden over de kenmerken van kruiden, of neem een boekje met die informatie mee tijdens je wandelingen. Onderschat de kracht van kruiden in ieder geval niet en raadpleeg bij (specifieke) klachten, zwangerschap of wanneer je medicijnen slikt, altijd een (kruiden)geneeskundige.
Vroeger zei men dat kruiden steeds daar en op hét moment groeien waar en wanneer zij juist dán nuttig en nodig zijn. Dat ze juist dáár groeien om de mens te helpen en te dienen. Voorjaarskruiden zijn bijvoorbeeld rijker aan vitaminen dan andere kruiden in de rest van het jaar. Na de winterperiode heeft ons lichaam die vitaminen en mineralen extra hard nodig. Ook is aangetoond dat kruiden in het wild in een orde tot elkaar groeien, de natuur zelf voor evenwicht in het gebied zorgt en het zo geschikt maakt voor de mensen die er leven.
De oosterse kijk op het leven is, dat alles energie is en dat alles en iedereen met elkaar is verbonden. Ook in de kruidenleer gaat men ervan uit dat de plant in zijn geheel méér is dan losse afzonderlijke delen. De medicinale werking van de hele plant is veel krachtiger dan de werking van de verschillende individuele inhoudsstoffen. Het gaat om het hele wezen van de plant en haar energie. Maar de kracht en kwaliteit van een kruid is sterk afhankelijk van externe invloeden zoals het weer, vindplaats, omgeving of menselijk handelen en kan daarom ook sterk variëren. Westerse geneesmiddelen daarentegen, bestaan juist uit één actief geïsoleerd bestanddeel, dat zijn eigen werking en effect heeft op een bepaalde klacht. Een inhoudsstof wordt uit het geheel van de plant geïsoleerd en verwerkt tot medicijn. Hierbij gaat een belangrijk deel van de werking, die het bestanddeel juist uitoefent als onderdeel van het geheel, verloren. De medicijnen zijn krachtiger dan een kruid, het hele jaar verkrijgbaar en van dezelfde constante kwaliteit. Het nadeel is dat ze secundaire effecten en bijwerkingen hebben, juist omdat het geheel van de plant niet gebruikt wordt, of ze bestrijden het symptoom, maar lossen de oorzaak ervan niet op.
Ik heb per seizoen en element, een kruid uitgekozen om er wat over te schrijven. Heb je elk jaar hooikoorts, probeer dan eens of de thee hieronder vermeld, helpt je klachten te verminderen.
Dat wat wordt gezien als onkruid, is eigenlijk een medicinale groente: de paardenbloem . Al in januari of februari is dit kruid te vinden. Het bevat onder andere veel bitterstoffen, die zorgen voor een galverhogende en galdrijvende werking. Hierdoor kan de lever voedsel en vetten beter verteren. Ook in de Traditionele Chinese Geneeskunde wordt paardenbloem vooral gebruikt voor leverziekten; het reinigt en activeert de lever. De werking op de lever is tegenwoordig zelfs wetenschappelijk bewezen. Paardenbloemen bevatten ook veel vitaminen en mineralen. Het eten van de bladeren bevordert de spijsvertering, eetlust en speekselvorming. Paardenbloem is daarbij een fijn middel bij reumatische klachten, omdat het een vochtafdrijvende en ontstekingsremmende werking heeft. Je kunt de jonge bladeren en bloemen zowel rauw als gekookt eten, of er thee van maken. Van de wortel kan een surrogaat koffie gemaakt worden. Ook tincturen worden van de wortel gemaakt (de in stukjes gesneden en gewassen wortel laat je een aantal weken trekken in 90% voor consumptie geschikte alcohol. Daarna zeef je de wortels eruit en is je tinctuur klaar. Dit gebruik je door, indien nodig, een aantal druppels met water te vermengen en op te drinken).
Smalle weegbree : bevat onder andere vitamine A en B en veel mineralen. Wanneer je het kruid inneemt, helpt het de weerstand te verhogen. Het is een kruid dat vanaf de lente op en langs paden groeit en hierom wordt vertrapt, maar opmerkelijk genoeg verpietert het niet. Het is een karakterversterkend kruid. Het bevat ook veel slijmstoffen en is erg verzachtend en opbouwend voor de longen. Er wordt zelfs geschreven dat tinctuur van smalle weegbree helpt wanneer je van het roken af wil komen. Het reinigt het bloed en het longgebied, waardoor de nicotinebehoefte afneemt. Ook is het kruid een stimulans voor de nieren, want het helpt overtollig vocht en afvalstoffen (van de winter) af te voeren. Weegbree groeit meestal vlakbij brandnetels. Dat is handig, want hij kan de irritatie van een brandnetelprik wegnemen. Kneus het blad, wrijf het over de plek en je zult meteen verlichting ervaren. Het kruid is ook een fijn wondkruid. Een blad op een wond werkt bloedstelpend, weert infecties en werkt antibacterieel. Daarnaast helpt het jeuk en schimmels verminderen. Insectenbeten, blaren, schaafwonden, bloedende wonden, allergische huidaandoeningen, aambeien, splinters etc. kun je allemaal behandelen met een gekneusd weegbreeblad. De jonge blaadjes kun je door een salade eten en je kunt er thee van maken. Later in het seizoen kun je de bloemen eten en aan het einde van de lente vormt het kruid zaad dat ook eetbaar is, bijvoorbeeld door de yoghurt.
Heb je in het voorjaar vaak last van hooikoorts, dan doe je er goed aan om al in de winter je longenergie flink aan te sterken, door elke dag oefeningen te doen die de longen openen. Wanneer je in het voorjaar klachten krijgt, drink dan elke dag twee koppen thee van brandnetel- en hondsdraftoppen . Deze kruiden bevatten antihistaminen en kunnen erg effectief zijn bij hooikoorts. Aan de thee kun je eventueel ook de jonge blaadjes van smalle weegbree toevoegen. Drink deze thee niet te lang achter elkaar en las af en toe een pauze in van een dag of 10, anders kun je overprikkeld raken.
St. Janskruid is een echte zomerplant met zijn mooie gele bloemen. Het kruid heeft een wondhelende, bloedstelpende werking en de bloedsomloop wordt gestimuleerd. St. Janskruid bevat een stofje dat de aanmaak van melatonine bevorderd en wordt daarom gebruikt bij slaapproblemen. De bloemen worden geplukt op het hoogtepunt van hun bloei, wat meestal rond Sint Jan (24 juni, feest van het licht) is. Ze worden dan verwerkt in olie die erg verzachtend is voor huidproblemen, maar ook voor zenuwpijnen. De olie maakt de huid wel gevoeliger voor zonlicht (niet met een ingesmeerde huid in de zon gaan zitten), maar helpt weer ontzettend goed bij flinke zonnebrand heb ik uit eigen ervaring gemerkt. Het is ook een fijne massageolie. In de Latijnse naam van de plant staat het woord perforatum, wat geperforeerd betekent. Als je de blaadjes tegen het licht houdt, zie je kleine gaatjes. Van oudsher zei men dat dit een aanduiding is dat je licht kunt zien in de donkerte. St. Janskruid wordt namelijk ook gebruikt als anti-depressivum, het verwarmt lichaam en geest. De blaadjes kun je in de thee doen, de bloemen worden verwerkt in olie en alle bovengrondse delen kunnen in een tinctuur verwerkt worden.
Wat voor mij een echt Aarde kruid is, is de Linde , een boom die wel 1000 jaar oud kan worden; het is een krachtige, geaarde boom. Het blad en de bloesem versterken de maag, werken ontkrampend en kalmerend en zijn effectief bij maagdarminfecties, gistingsklachten en maagzuur. Van de zoet geurende bloesem met bijbehorende schutblaadjes, kun je een heerlijke thee maken die erg goed werkt tegen buikkrampen en een moeilijke spijsvertering. Dit is inmiddels ook wetenschappelijk aangetoond. Linde werkt verzachtend op het maagdarmslijmvlies en is daarom een fijn middel bij (chronische) maagdarmontstekingen. De bloesem laat zich ook goed drogen. De jonge blaadjes van een lindeboom zijn erg smakelijk door een salade, ze zijn een bron van vitamine B, C en E en bevatten veel mineralen. Verder in het seizoen worden de blaadjes taaier en dan kun je ze het best eerst koken of meebakken. Linde is effectief bij maagpijn door spanningen, heeft een kalmerend effect en niet alleen door het in te nemen. Men zei vroeger dat Iemand die onder de lindeboom zit, de kalmerende en troostende werking van de boom ook zal ervaren. Als je last hebt van een gespannen hart, hartkloppingen of slapeloosheid, kun je onder een lindeboom gaan zitten en ervaar je kalmte en rust.
Van vlierbessen , die in de herfst rijp zijn, kun je beter niet te veel rauw eten, omdat de bessen licht giftig zijn. Ze werken licht laxerend en zijn dan wel effectief bij constipatie. Kook je ze echter een paar minuten, dan is het giftige effect verdwenen. Vlierbessen bevatten veel vitamine C, ze werken antibacterieel, antiviraal, koortswerend en ze zijn zweetdrijvend, ontstekingsremmend en infectiewerend. Een fijn hulpmiddel bij griep; ze verkorten de duur ervan. Vlierbessen hebben een diuretische werking, bevatten veel anti-oxidanten en worden om die reden ingezet bij artrose, jicht en zenuwpijnen. Je kunt er jam, sap of siroop van maken en dit eten of drinken bij griepklachten of een verkoudheid in de winter.
Voor mij is het beoefenen van Do-In en het gebruik van wilde kruiden een sterke combinatie om het zelfhelend vermogen te ondersteunen. Wildplukken is ontzettend leerzaam en leuk om te doen, zeker ook met kinderen. Pluk met mate en alleen die kruiden die je gaat gebruiken. Laat voor de diversiteit, maar ook voor de insecten, de meeste planten staan. Pluk je kruiden verspreid over een gebied en laat, zoals bijvoorbeeld van de vlier, veel bloesem hangen, zodat er later in het jaar bessen kunnen groeien die dienen als voedsel voor vogels.
Ik hoop dat je na het lezen van dit artikel, met hele andere ogen naar de mooie natuur om je heen gaat kijken. Veel plezier!!
Sietske Nogueras schreef samen met Ellen Richardson-Stoltenborg het kookboek Gewoon Lekker eten met de Vijf Elementen. Sietske volgt het derde leerjaar bij Do-In Academy. Ze verdiept zich in de Vijf Elementen, leven met de seizoenen, en de waardevolle kruiden die om ons heen groeien (wij noemen deze kruiden eigenlijk altijd onkruiden). Omdat deze het zelfhelend vermogen van het lichaam, net zoals Do-In doet, helpen ondersteunen, is ze erg enthousiast geraakt over wildplukken van kruiden.
Sietske schreef een prachtig artikel over kruiden en Do-In om haar tweede leerjaar bij Do-In Academy af te ronden. Daarom heb ik haar gevraagd dit in te korten voor een gastblog.